Art.1 – Er is eene maatschappij gesticht den 1e januari 1899 onder den naam “Vlaamsch en Vrij”. Zij is (en blijft) gevestigd te Houthem bij de Wwe Vanden Breeden en heeft voor doel het beoefenen van het speeltuig genaamd “Trompet” en het behouden van de vrede en eendracht onder hare leden. …

Zo begint het reglement in het eerste gekartonneerde schrift dat ons toelaat de eerste jaren van onze Houtemse muziekvereniging te volgen. Enige tijd ervoor staken enkele noeste Houtemmenaren de koppen bij elkaar in het café “bij Boske” om wat leven in het gehucht te brengen. Houtem dommelde stilletjes onder de hemel; de meesten overleefden van wat keuterlandbouw, en wie er niet moest zijn kwam er niet voorbij. In de omliggende dorpen bestonden toen al levendige muziekverenigingen en dus zou er in Houtem voortaan ook muziek gespeeld worden.

Al gauw kregen zij de bijnaam “de Boskes”, en dat is nog steeds zo.

Na een tiental jaren was “Vlaams en Vrij” omgevormd tot een harmonie, dit onder invloed van dirigent en klarinetspeler J.B. “Tiske” Vrijdaghs uit Vilvoorde. Er werd vooral deelgenomen aan wat men toen festivals noemde, onder andere in Koningslo, Mechelen, Eppegem, Berchem, …. Men organiseerde reizen naar Antwerpen, Oostende, Gent; en af en toe een uitstap met muziek in Houtem.

De “concerten” zijn gedurende lange jaren de belangrijkste evenementen geweest in het plaatselijke leven van de harmonie. Dit waren opvoeringen door de toneelkring die in de schoot van onze vereniging ontstond. Het concert werd opgeluisterd met muziek door de harmonie, en afgesloten door een groot bal. Van ’28 tot ’40 was Jan Umans uit Relst dirigent.

Gedurende de twee oorlogen lagen de activiteiten volledig stil, en telkens werd moeizaam weer opgestart, deels door geldgebrek, en omdat velen druppelsgewijs terugkwamen nadat ze lange tijd op de vlucht waren. Er kwam een nieuwe vlag, want de eerste was vernield, en er werden zelfs aandelen uitgegeven om instrumenten en muziekstukken aan te kopen.

Na WO II aanvaardde Karel Verbiest de dirigeerstok en in 1955 werd Jozef Wouters, alias “Jefke Mêne”, voorzitter. Vele jaren lang drukten zij hun stempel op de harmonie. Zij maakten de uitstappen naar Schaarbeek mee. De plaatselijke harmonie had geen muzikanten meer, maar wel leden, een bestuur, en vooral een goedgespekte kas. Zo liep onze harmonie verscheidene keren achter de Schaarbeekse vlag voor een muzikale uitstap langs de Brusselse cafés. Ook de verhuis van Café “bij Boske”, dat in ’62 zijn deuren sloot, naar het toenmalig café “Edelweis” was een belangrijk feit. Later kreeg dit café de naam “De Kring”.

Eind jaren ’60 en de jaren ’70 was een gelukkige tijd voor onze harmonie. De groeiende Europese gedachte en daardoor de jumelage van Vilvoorde met Maubeuge in Frankrijk en Ennepetal in Duitsland, bracht “Vlaams en Vrij” meerdere keren triomf naar deze steden. Bij het 75-jarig bestaan marcheerde het beroemde majorettenkorps “Les Clairettes de Maubeuge” mee in een gala-uitstap door Houtem. In 1980 werd Patrick De Neef onze nieuwe dirigent. Onder zijn leiding kregen de jeugdwerking en het muzikaal niveau een stevige duw in de rug.

Rond ’90 besluit de toenmalige eigenaar van het lokaal het gebouw te verkopen. Dat moest zowat het einde betekenen voor de harmonie, ware het niet dat vele leden en muzikanten diep in hun zak tastten en het café met de zaal zelf aankochten. Ook de volledige restauratie kostte veel bloed, zweet en centen. Nu kunnen we met fierheid zeggen dat Vlaams en Vrij één der grootste verenigingen is in het Vilvoordse, met eigen accommodatie en vele steunende leden.

Intussen moest het ook verder met de muziek en werd resoluut de troefkaart van de jeugd getrokken. Sinds de jaren ’80 kreeg het gros van de Houtemse jeugd bij de Boskes de eerste noten ingelepeld. Zij die volhielden genoten van het tweejaarlijkse muziekkamp voor de jeugd dat sinds 1990 wordt georganiseerd. Wij herinneren ons exotische oorden als Frankrijk, Spanje, Tsjechië, Oostenrijk, …

Het 100-jarig bestaan werd gekenmerkt door een groots opgezet jaarprogramma in onze eigen zaal: een openingsreceptie waarbij Ring-TV aanwezig was, het teerfeest in kledij anno 1900, een muziekfeest met talrijke muziekmaatschappijen, een prachtig “Ceciliaconcert” op het Vilvoordse stadhuis, het kunstconcert met Johan Verminnen, …; een greep uit het aanbod van Alain Mertens als dirigent en Guido Bollyn als voorzitter. Ter gelegenheid van dit 100-jarige bestaan werd een prachtige brochure “Een eeuw muziek met Vlaams en Vrij” door Eugène Verryken opgemaakt.

Het spreekt vanzelf dat in de loop der jaren heel wat tradities opgebouwd werden die angstvallig bewaard en gekoesterd worden door de leden en muzikanten. Bijvoorbeeld het maandelijkse lidgeld van 2 Bef dat sinds de beginjaren werd geïnd, is pas eind de jaren ’80 lichtjes opgetrokken. Op onze beruchte “teerdagen” kan men nog steeds genieten van onze “kêut” met saus, een traditionele kipkap die zelf wordt gemaakt. Het “patatten-kap”-spel zal menig buitenstaander de wenkbrauwen doen fronsen, evenals de uitstap met de “kêurrewagen”.

Sinds 2001 staat Frans Mertens aan het roer van de vereniging en kwamen er enkele structurele veranderingen. Er werden comités opgericht voor muziek, jeugd, feesten, en in 2004 namen we het statuut aan van vzw. Onder impuls van Patrick De Neef en Rik Ghesquière (dirigent van 2001 tot 2005) gingen we een samenwerking aan met de Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans van Vilvoorde voor de opleiding van onze jonge muzikanten.

Een absoluut hoogtepunt was de uitvoering van “Carmina Burana” van Carl Orff op 3 december 2004 in de grote kerk van Vilvoorde. Onze harmonie, samen met vier zangkoren, een kinderkoor van de muziekschool en vermaarde zangers brachten een sublieme uitvoering die de 650 toehoorders tot een staande ovatie bewoog.

Vanaf 2005 bouwen we verder aan de toekomst van Vlaams en Vrij onder muzikale leiding van Rudy Croon.

Mede onder zijn impuls werd de jeugdwerking verder uitgebouwd en werkte de harmonie een reeks succesvolle concerten af waaronder: “De Proms” (2009) met Gunter Neefs, “Proms-bis” (2012) met Luc Caals, het “Nieuwjaarsconcert” (2014) in de kerk van Vilvoorde en “The Sound of Musicals” (2017) met Ann Van den Broeck.

In de afdeling uitmuntendheid op het provinciaal orkestentornooi in 2010 behaalde de harmonie een zeer goed resultaat onder leiding van Rudy Croon.